Δευτέρα 25 Δεκεμβρίου 2017

DASHURIA

DASHURIA


                                                E dashur,
                                                Ti s’di ç’është dashuria,
                                                Gjersa mbi të ti shkele pa të drejtë.
                                                Dashuria nuk është një qilim i shkëlqyer,
                                                Ku mund të shkelë
                                                Dhe një i tretë.




                                                            Petrit Qejvani, 1970

A

A


Nuk e di si erdha drejt teje
Drejt meje s’di si erdhe ti.
Veç di që erdha aty ku duhej
Aty ku duhej erdhe ti.

Si hesht kështu si zog i trembur
Kur gjoksin tim ti pranë e ndjen
Pulit qepallat, largon gjumin
Më  fton të vij, pastaj më ndjek.

Nuk di ç’të bëj me ty përballë
Të puth në buzë, mezi më le
Unë ngrihem t’iki  i mërzitur
Ti thua ulu, mos u ngre.

Nuk e kuptoj se ç’ngjet me ty
Me cep të syrit më heton
Dhe unë me zjarr të sulmoj gjirin,
Ti thua boll, dhe kaq mjafton.

Pastaj i heshtur rrëshqas shikimin
Poshtë gjoksit tënd, barrierë e brishtë
Ti e trembur kontrollon gjunjët
Nga ndonjë “sulm”i befasishëm.

Dhe unë e kuptoj fare mirë
Qëndrimin tënd dhe”po dhe “jo”
Dhe rri e hesht si qengj i butë
Që më në fund të thush “po”.




Petrit Qejvani,1989

Τρίτη 19 Δεκεμβρίου 2017

BESNIK

            BESNIK

                                    Jam lidhur pas shtyllës së kujtimeve të tua
                                    Si qeni pas shkopit në oborr
                                    Si qentë pas bushtrave me angullima
                                    Pas femrash të tjera nuk shkoj.
                                    Kur  kalojnë  vajzat para meje
                                    Nuk flas, por hesht tmerrësisht
                                    Tamam si qeni, kur i mungon i zoti
                                    Para derës hesht dhe tund bishtin.

                                    Duhet të vish ti
                                    Që të fitoj lirinë.

                                                                                                                                                                                                            1969


KOHA QË NUK VJEN

KOHA QË NUK VJEN



                                    Është koha që ikën
                                    Është tik-taku i akrepave të sahatit
                                    Që rendin pa ndalim
                                    Është pamundësia për të qenë
                                    Ai , Ajo, që ishe një çast më parë
                                    Është imazhi i hirtë prej shkume
                                    I fytyrës së nënës së ikur
                                    Me buzëqeshjen e ngrirë në cep të buzës
                                    Duke ujitur lulet në oborrin e parajsës
                                    Është ulërima e mbytur e rinisë që humbi neper vite
                                    Është trëndafili i tharë i dashurisë
                                    Është dita parahistorike kur u njohëm ne të dy
                                    Është fotografia jonë
                                    Që na sheh e pikëlluar nga korniza
                                    Është jehona e shuar e hapave të hedhur
                                    Është pika e ujit
                                    Që me këmbëngulje indiferente çan gurin
                                    Është gjithçka. që ikën pa mbarim
                                   
                                    Është arkeologjia e jetës sonë
                                    Që plotësohet çdo ditë
                                                                        pa kthim.
                                               


                                                Petrit Qejvani

Σάββατο 9 Δεκεμβρίου 2017

NJË MINUTË

NJË MINUTË

                                                (Kushtuar asaj qe e meriton...)
                                               
                                                Para teje bëhem si fëmija
                                                Që gjëra të shtrenjta kërkon
                                                Unë kërkoj buzët e tua
                                                “Po një minutë”- ti më ndalon.


Dhe e kuptoj se ç’do të thotë
                                                Kjo frazë e bukur, kaq e brishtë
                                                Sa herë të puth, pulit qepallat
                                                “Po një minutë , më pëshpërit.


                                                Dhe unë atëher më shumë të dua
                                                Me zjarr të puth, me mall në gji
                                                “Po një minutë”, ti prapë thua
                                                Dhe unë prap bëhem si fëmi.


                                                Dhe çdo gjë nis prap nga e para
                                                Unë prap të puth në buzë e sy
                                                Ti prap më thua “Një minutë”
                                                Dhe unë prap bëhem si fëmi.


Petrit Qejvani.
                       


TRONDITJE

            TRONDITJE


                                    Një grua e trondit gjithnjë një burrë,
                                    Siç po bën me mua dhe ti, tani.
                                    Ndonëse ka vite që ndezim njeri-tjetrin
                                    Llava e dashurisë ende djeg në brendësi.


                                    Të shoh me vëmendje, i pikëlluar
                                    Për shkëlqimin e zbehur të gjithçkaje, që kishe
                                    Për vijat e fytyrës, damarët tinzarë,
                                    Që vrasin çdo ditë rininë tënde të magjishme.

                                   
                                    Por besomë, tani edhe më shumë të dua,
                                    Se atëherë kur u njohëm,  vite më parë
                                    Se, veç pasionit, tani ka më shumë dhembje,
                                    Që qendis zemrën, që regëtin ngadalë.


                                    Tani edhe buzët kanë një shije tjetër
                                    Dhe zjarri i mbuluar digjet në thellësi,
                                    Por mjafton fryma e ngrohtë e njeri-tjetrit
                                    Që prushi i vjetër të ndizet përsëri.


                                    Prandaj dashuria tani është më e rëndë
                                    Si një statujë mermeri, që gjithë shekujt mban
                                    Dhe ne të dy jemi më të thellë se dikur,
                                    Dhe jo  dallgë në sipërfaqe, që e tall era në oqean.


                                    Ne jemi amforat e qeta në fund të detit,
                                    Që dashurinë e kthyem në një perlë këtu,
                                    Ndërsa guackën e saj e flakëm në rini
                                    Dhe kushedi në ç’brigje endet  tutje-tëhù.

                                   
                                    E shtrenjta ime, tani ti vlen më tepër
                                    Si çdo kryevepër, kur koha kalon
                                    Asnjë miss nuk më trondit sa ti,
                                    Miss Dashuria, që rininë e artë më zgjon.



                                                            Petrit QEJVANI 2009

Κυριακή 3 Δεκεμβρίου 2017

TY TË KËRKOJ

TY TË KËRKOJ

                                    Mundohem të të harroj ty,
                                    Trupin tënd-hapësirë e bardhë me valë të trazuara
                                    Sytë e tu-dritaret e mia
                                    Buzët e tua-afshin tim fërgëllues
                                    Dhe gjinjtë-kënaqësinë e gjumit tim ëndërrues
                                    Që vritet sa herë jam larg teje...
                                    Dhe jam i pafuqishëm të të harroj
                                    Sepse pa ty jam një  pemë rrënjëdalë
                                    Që  thahet brenda ditës
                                    Pa ty më mungon pesha
                                    Kaq e nevojshme për ekuilibër
                                    Dhe bota më duket si një objekt butaforik
                                    Që shqisat i zhgënjen.
                                    Kur dua të të harroj
                                    Trembem të të harroj
                                    Se harroj veten.
                                    Kaq e vështirë është të të harroj
                                    Sa duhet të të kërkoj.

                       
                                                Petrit Qejvani,1989

VEGIM I NJË KUJTIMI


                                                VEGIM I NJË KUJTIMI

                                    Përpara kam fotografinë
                                    Ulur në stol të pranverës me ty.
                                    Ti qesh,qesh dhe unë.
                                    Qeshim të dy.
                                    I zymtë vështroj këtë pamje
                                    Të zhveshur nga vjeshta e ndarjes tani.
                                    Dashuria jonë u tha si ai druri i bukur i  qershisë,
                                    Që e thau thëllimi dimrin që shkoi
                                    Dhe më kot fëmijët pritën verën të skuqnin buzët
                                    Dhe kopshtari i krrusur
                                    Vështron i trishtuar qiellin
                                    Me të drejtën e protestës
                                    Për mundimin e tij.

                                    Por në botë parashikohen dhe thëllimet.



                                                                        1971

VITET IKIN

VITET IKIN



Vitet ikën një nga një,
                                       mikja ime.
Gjumi vjen e nuk më zë,
                                       mikja ime.
Se kam frikë se s’zgjohem më,
                                       mikja ime.
Vjesht’e jetës ka trokitur,
                                       mikja ime.
Portën zemra hap tronditur,
                                       mikja ime.
Pem’e jetës nis të thahet,
                                       mikja ime.
Fruta e gjethe më nuk ka,
                                       vec në kujtime.
Edhe pak e dimri plak
                                       është te dera.
Jetës sonë t’i vërë kapak,
                                       moj e mjera…


Παρασκευή 17 Νοεμβρίου 2017

IDENTITETI KULTUROR I SHQIPTARËVE


                                    IDENTITETI KULTUROR I SHQIPTARËVE


            Të nderuar kolegë,
            Populli shqiptar është një ndër dy  popujt më të vjetër të gadishullit të Ballkanit, së bashku me grekët. Paraardhësit e tij gjatë shekujve nuk janë thirrur me emrin e sotëm shqiptarë, por me emra të ndryshëm.Territori i vendit tonë, që prej kohës kur dëshmitë historike (arkeologjike dhe gjuhësore) bëhen më elokuente, ka qenë banuar nga ilirët .(Dhe kjo prej mijëvjeçarit të dytë para erës sonë). Gjatë Mesjetës banorët e Shqipërisë quheshin arbëreshë, emër që e mbajnë edhe sot shqiptarët e Italisë, që banojnë në Kalabri e Siçili si dhe shqiptarët e Greqisë, ndërsa në kohën e re e quajtën veten shqiptarë dhe vendin e tyre Shqipëri.
            Duhet pohuar se identiteti kulturor i shqiptarëve dhe kultura e tyre në përgjithësi janë më të gjera se kufijtë e sotëm të shtetit shqiptar dhe kjo jo thjesht në kuptimin figurativ, pasi kultura e një populli gjithnjë është më e madhe se kufijtë  e tij shtetërorë, por sepse shteti i sotëm shqiptar është vetëm gjysma e kombit shqiptar si territor dhe si popull dhe pra, edhe si kulturë, si krijmtari .( Dihet që kultura kombëtare është shumë dhe esencë e kulturave të trevave të ndryshme të një vendi dhe një populli).
            Natyrisht, të flasësh për identitetin kulturor të shqiptarëve në një ligjëratë modeste është e vështirë, pasi vet tema është e pashtershme dhe, së dyti, se për ju , që dini shumë pak për Shqipërinë dhe sidomos për kulturën e saj, do të ishin më tepër të nevojshme fakte, që do t’ju informonin shkurt për atë që ju do të donit të njhnit, pa qenë nevoja për analiza të hollësishme, të pamundura në pak faqe. Për t’ju ndihmuar që të kuptoni ato që do të përmendim më poshtë është e nevojshme, shumë shkurt, të paraqesim pikat kulmore të historisë së popullit shqiptar.
            Historia e popullit shqiptar dhe e kulturës së tij është plot paradokse. Duke qenë një ndër popujt më të vjetër të Ballkanit (gjë që pranohet gjerësisht nga albanologë e studiues të shquar të huaj dhe shqiptarë) në të njëjtën kohë është shteti më ri në Europë. Fiton pavarësinë më 1912 pas thuajse 5 shekujsh të pushtimit turk.
            Ndërsa vazhdimësia e tij në trojet aktuale është mbi dymijë vjeçare, libri i parë
shqip është ai i vitit 1555,”Meshari”i Gjon  Buzukut. Shkolla e parë shqipe është hapur në Korçë, më 7mars 1887, ndërsa alfabeti i sotëm është miraruar më 1908 në
Kongresin e Manastirit, qytet që sot është pjesë e shtetit maqedon. Të gjitha këto jemi të detyruar t’i përmendim për të kuptuar sesa e vështirë ka qenë që ky popull të mbijetonte e të krijonte një kulturë shpirtërore e materiale, që do të bëhej mburoja e tij pas invazioneve të njëpasnjëshme në histori.
            Faktet e përmendura më sipër do të kërkonin polemika e ballafaqime.  Ato, me të drejtë , mund të lindin shumë pikëpyetje dhe vështirë të japësh përgjigje të saktë për secilën. Por një përgjigje të përgjithme , që gjithsesi për ju mund të tingëllojë disi e çuditshme,  mund të japim: Shqipëria dhe shqiptarët kanë patur një fat dramatk historik.Vetëm në këtë kontekst mund të shpjegohen ato që u thanë më lart. Ata kanë qenë objekt i sulmeve e pushtimeve të pandërprera deri në vitin 1944, kur Shqipëria u çlirua përfundimisht. Sidoqoftë, fatal për kulturën shqiptare ka qenë pushtimi i gjatë turk prej afro pesë shekujsh, që i preu Shqipërisë lidhjet e natyrshme me Evropën dhe krishterimin.


                                                           

            Megjithë këtë duel të pafund midis luftës për asimilim të të huajve dhe reziste-
cës shpirtërore dhe kulturore të shqiptarëve, një ndeshje sfilitëse kjo, prapë se prapë,
kultura popullore, që është dhe baza e kulturës kombëtare, mbijetoi. Ajo mbijetoi në artin e madh të popullit, në këngët dhe vallet popullore, në legjendat dhe përrallat e mrekullueshme. Mjafton të pohojmë se shqiptarët kanë një nga eposet më të mëdhenj të
Ballkanit ,”Eposin e kreshnikëve”, që është një cikël këngësh fantastike legjendare, kronikë e jetës arkaike shqiptare, një enciklopedi e jetës, punës, luftës dhe dashurisë.
            Folklori shqiptar është shumë i pasur. Pjesa më e madhe dhe esenciale e tij i rezistoi asimilimit turko-aziatik. Në mungesë të gjuhës së shkruar, si për kompensim,
shqiptarët krijuan një folklor të madh, si autobiografi të tyre. Ata që kanë rënë në kontakt me të janë befasuar nga bukuria , eleganca dhe delikatesa e tij.
            Muza e shqiptarëve shpesh ka qenë e egërsuar nga hallet dhe brengat e mëdha,
e përshkuar nga një epicitet tragjik , sepse shpesh ajo ka qenë e përgjakur nga
invadimet e huaja. Megjithatë, gjersa shqiptarët mbijetuan, kjo i dedikohet identitetit të tyre kulturor, vetdijes së tyre të lartë si popull, kulturës së tyre të lashtë. Lidhur me specifikat e kësaj kulture, shkrimtari i madh shqiptar Ismail Kadare, i përkthyer në shumë gjuhë të botës(edhe në italisht)në essenë e tij të njohur”Autobiografia e popullit në vargje”ka  shkruar:” Për shumë shekuj me radhë poezia popullore ka qenë për njeriun shqiptar kronikë e jetës së tij, historia, dijet, morali, urtësia, arkivi, kujtesa kombëtare”.
            Identiteti i kulturës shqiptare buron në radhë të parë nga ajo që atë e krijon një popull i veçantë-shqiptarët, që ka gjuhën e vet, historinë e vet, etikën , zakonet dhe moralin e vet. Identiteti shfaqet në radhë të parë në atë që gjithçka  që krijohet, ekzekutohet dhe shfaqet shqip (në gjuhën shqipe). Ai shfaqet në mënyrën origjinale të jetesës, në zakonet e veçanta në ngjarje të rëndësishme të jetës së njeriut, si në ceremonitë e dasmave dhe vdekjeve, në mënyrën e të këndurit të këngëve dhe ekzekutimit të valleve. Për shembull: Veriu i Shqipërisë këndon solo apo duet, shoqëruar dhe me çifteli ose lahutë (vegla muzikore popullore me tela të ngjashme me mandolinatat ose violonçelat), ndërsa Shqipëria e jugut këndon në grup, ku secili ka detyra të përcaktuara. Këtu evidentohet solisti dhe isoja, mërmërima e grupit kur solisti këndon, që është një miratim i solistit, një “visto” me fjalë të tjera. Një krahinë e veçantë, Labëria, Vlora, karakterizohet nga kënga polifonike. Grupi e këndon  këngën pa vegla muzikore, por harmonizimi i zërave është perfekt. Kjo ka tërhequr vëmendjen e muzikologëve të huaj. Kurse në zona të tjera kënga polifonike jugore shoqërohet edhe me vegla muzikore (Orkestër). Forma e të kënduarit pa orkestër e grupit është shumë e lashtë.
            Kjo kulturë origjinale shfaqet gjithashtu në vallet popullore, në kostumet e mrekullueshme ku dominojnë ngjyrat e forta (e kuqja, e bardha , ezeza) dhe kombinimet plot kontraste. Është për t’u theksuar se, ndonse një kulturë unike nga përmbajtja, nga thelbi , është shumë diverse për nga format e shprehjes. Kjo duket kudo: edhe në letërsinë, edhe në muzikën , edhe në pikturën shqiptare.
            Zotërinj kolegë,          
Shqipëria është një vend i vogël, por me një larmi të madhe shfaqjesh, qoftë në natyrën e  vendit, qoftë në kulturë. Shqiptarët, në raport me madhësinë e popullit dhe
vendit, kanë një prodhimtari kulturore të admirueshme. Por identiteti kulturor shfaqet
jo vetëm në atë që quhet bota kulturore shqiptare në tërësi, por edhe në individualitetet e personalitetet e shquar të historisë e të kulturës që ka nxjerrë Shqipëria.
            Le të përmendim disa prej tyre:         
Gjergj Kastrioti Skënderbeu-heroi kombëtar i shqiptarëve,(1405-1468). Për 25 vjet rresht udhëhoqi shqiptarët në beteja të pabarabarta heroike me hordhitë e sulltanëve tuq, duke gozhduar forcat e tyre kryesore në Shqipëri dhe duke penguar marshimin turk drejt Europës së krishterë dhe prandaj papa e quajti Skenderbenë “kalorës i krishterimit.”
Humanisti i madh Marin Barleti, që ka shkruar e botuar në Venedik veprën “Rrethimi i Shkodrës”(De obsidione Scodrensi,Venedik 1504),”Historia e jetës dhe bëmave të Skënderbeut”,Istoria de vita et rebusgestis Scanderbegi,Roma 1510.
Po kështu një tok klerikësh katolikë të ndritur si Frano Bardhi, humanist, leksikograf, botoi në Venedik veprën “Gjergj Kastrioti i Epirit, i quajtur përgjithësisht Skënderbeg, princ shumë trim e i pathyeshëm i shqiptarëve(Georgius Castriotes Epirensis, vulgo Scanderbeg, Epirotarum Princeps fortissimus ac invincitivimus); Pjetër Budi, klerik katolik dhe poet , botoi në Romë tri vepra në gjuhën shqipe:”Doktrina e kërshtenë “1618,  “Pasqyra e të rrëfyemit”,1621,dhe” Rituali roman” 1621; Pjetër Bogdani ,  klerik katolik, shkrimari më i shquar i letërsisë së vjetër shqipe, poet. Studioi në Romë, ku u doktorua në teologji dhe filozofi.Vepra e tij “Çeta e profetëve “(Cuneus prophetarum) u botua më 1685 në Padova. Më 1677 ishte kryepeshkop i Shkupit.
            Në pikturë: Onufri (Shek. i 16-të) i shquar në pikturën murale dhe atë të ikonës, çoi më tej arritjet e artit paleolog. Pikturoi afresket e mëdha“Pantokratori”dhe”Shën Mëria.”Permendet për të kuqen e paimitueshme.
            Ibrahim Kodra, piktor i famshëm modern, postkubist. Jeton e krijon në Itali (Milano). Një grup poetësh e personalitetesh të mëdha të Rilindjes shqiptare si N.
Frashëri ,Gjergj Fishta, Migjeni, poetë të përkthyer dhe jashtë Shqipërisë.
            Fan Noli, prift ortodoks, një figurë  brilante e letërsisë dhe kulturës shqiptare, poet, përkthyes, kritik arti, politikan, oraror, kryeministër i së parës qeveri demokratike që doli nga revolucioni demokratiko-borgjez i 1924. Shqipërues i Shekspirit dhe Omar Khajamit, autor i kritikës së famshme “Betoveni dhe revolucioni francez”të vlerësuar  nga B.Shou, dramaturg i njohur anglez.
            Jeronim de Rada:(1814-1903) themelues i kulturës arbëreshe në Itali, poet  shquar, estet, publicist. Nxori të parën gazetë shqiptare “L’albanese d’Italia”. Po kështu Gavril Dara, poet arbëresh (Siçili), luftëtar për bashkimin e Italisë. Mik i Garibaldit, i cili e emëroi sekretar të përgjithshëm në qytetin Xhirxhenti më 1860. Më 1862 këshilltar i prefekturës së Palermos.
            Xhon Belushi, aktor i njohur amerikan me origjinë shqiptare.
            Aleksandë Moisiu, aktor më famë botërore me origjinë shqiptare, ka luajtur me sukses në teatrot e Vjenës dhe Berlinit në vitet 30 të këtij shekulli.
            Kultura dhe letërsia shqiptare përfaqësohen sot denjësisht nga shkrimtari i shquar I.Kadare, disa herë kandidat për çmimin Nobel, i botuar edhe këtu, në Itali me veprat “Kështjella”dhe “Gjenerali i ushtrisë së vdekur.”Ky autor është përkthyer në mbi 30 gjuhë. Një shkrimtar tjetër i njohur shqiptar është dhe D.Agolli me romanin satirë “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo,” të botuar e vlerësuar në Francë e Gjermani, që e gjetëm edhe këtu në Leçe,etj.
            Të nderuar kolegë,
            Kjo ishte shumë shkurt ajo që unë u përpoqa t’ju bëj të njohur në lidhje me identitetin e kulturës shqiptare. Kuptohet që, siç e përmenda edhe krye të këtij kumtimi informativ, është e vështirë të trajtosh bindshëm një temë të tillë në pak faqe, aq më pak para jush, që, për arsye të shumta, e sidomos për atë të izolimit për një kohë të gjatë të Shqipërisë  nga bota perëndimore, i keni njohuritë për këtë  kulturë, të pakta.
            Do të isha i lumtur nëse, sado pak, kjo do t’ju ngjallte më tej kuriozitetin për kulturën shqiptare, kontakti me të cilën nuk do t’ju zhgënjejë.
           


Petrit Qejvani, 24 tetor 1994, Santa Cesarea Terme, Lecce -Itali
            (Mbajtur në takimin e përbashkët të mësuesve dhe pedagogëve shqiptarë dhe italianë në kuadrin e seminarit “Dialog midis dy kulturave”) nën kujdesin e shoqatës
“Agimi”

            P.S. Shih për këtë gazetën “La gazzetta del mezzogiorno,”26 tetor 1994 f.12